Waarom fronsen?
Lee Saborio/Getty
Heb je ooit de Maagd Maria in je gegrilde kaas gezien? Of een schreeuwend gezicht in een paprika? Het zien van gezichten in levenloze objecten is een veelvoorkomend fenomeen. Nu lijkt het erop dat we niet de enigen zijn die het ervaren – apen ook.
Pareidolie is de wetenschappelijke term voor het abusievelijk waarnemen van gezichten die er niet zijn. Andere voorbeelden zijn het zien van “geesten” in wazige foto's en de man in de maan.
Om te onderzoeken of pareidolie een unieke menselijke ervaring was, trainden Jessica Taubert van het Amerikaanse National Institute of Mental Health in Maryland en haar collega's vijf resusapen om naar fotoparen te staren.
Elke foto toonde ofwel een levenloos object dat bij mensen pareidolie veroorzaakt, een equivalent object dat dat niet doet, of het gezicht van een aap (hieronder).
Huidige biologie
We wisten al dat zowel mensen als apen langer naar afbeeldingen van gezichten zullen kijken dan naar andere dingen. Dus het team presenteerde elk van de foto's in elke mogelijke combinatie – 1980 in totaal – en mat de tijd die de apen besteedden aan het kijken naar elk.
De apen leken inderdaad te bezwijken voor pareidolie – ze besteedden meer tijd aan het kijken op illusoire gezichten dan op de niet-illusoire foto's waaraan ze waren gekoppeld.
Interessant is dat ze ook meer tijd besteedden aan het kijken naar de illusoire gezichten dan de gezichten van de apen, misschien omdat ze langer besteedden aan het bestuderen van deze meer ongewone “gezichten”, of omdat ze de neiging hebben de blik van een andere aap niet vast te houden.
Bij het onderzoeken van de blikpatronen van de apen ontdekte het team dat ze vaak gefixeerd waren op de 'oog'- en 'mond'-gebieden van de valse gezichten, en dat is ook hoe mensen zich gedragen bij het bekijken van echte gezichten.
Vincent Reid, een psycholoog aan de Lancaster University, VK, zegt dat hij niet verrast is door de bevinding, omdat resusapen zeer sociale dieren zijn. “Net als mensen vertrouwen ze voor communicatieve doeleinden op gezichtsinformatie.”
Maar waarom zien wij – en apen – zo vaak gezichten waar er geen zijn?
Onze hersenen zijn al op jonge leeftijd klaar om gezichten te zien. Baby's kunnen een gezicht herkennen terwijl ze nog in de baarmoeder zijn – scans laten zien dat wanneer lichtpuntjes door de huid schijnen, foetussen zich bij voorkeur omdraaien om te kijken naar patronen die op gezichten lijken, maar willekeurige vormen negeren.
Lees meer: Mindscapes – De vrouw die niet kan herkennen haar gezicht
In staat zijn om snel een gezicht te herkennen en te interpreteren, kan essentiële informatie geven over of een sociale groep vriendelijk of vijandig is. Maar soms zijn we te goed in het herkennen van gezichten, als we Jezus in een pot Marmite zien.
Het feit dat apen ook gemakkelijk valse gezichten waarnemen, onderstreept het biologische voordeel voor sociale dieren om bij voorkeur gezichten in de omgeving te detecteren. “Het laat zien hoe diep het bij mensen geworteld is”, zegt Reid.
Verwijzing in dagboek: Huidige biologie, DOI: 10.1016/j.cub.2017.06.075
Lees meer: Ons talent voor gezichten onthouden is een sterk ontwikkelde vaardigheid
